Nền văn minh Aksum
Vương quốc Aksum còn được gọi là Vương quốc Axum , hay Đế chế Aksumite , là một vương quốc ở Đông Phi và Nam Ả Rập từ thời cổ đại đến Trung cổ, vương quốc này được thành lập vào năm 150 trước Công nguyên. Thành phố Axum từng là thủ đô của vương quốc trong nhiều thế kỷ cho đến khi nó được chuyển đến Kubar vào thế kỷ thứ 9. Vương quốc Aksum được coi là một trong bốn cường quốc của thế kỷ thứ 3 , cùng với Ba Tư , La Mã và Trung Quốc Do mối quan hệ với thế giới Hy Lạp-La Mã, Aksum đã chấp nhận Cơ đốc giáo làm quốc giáo vào giữa thế kỷ thứ 4, dưới thời Ezana
Sự suy tàn chậm chạp của vương quốc bắt đầu vào thế kỷ thứ 7, thời điểm mà tiền tệ không còn được đúc nữa. Sự hiện diện của Ba Tư (và sau đó là Hồi giáo) ở Biển Đỏ khiến Aksum phải chịu thiệt hại về kinh tế, và dân số của thành phố Axum đã giảm sút. Cùng với các yếu tố môi trường và nội bộ, điều này được cho là lý do khiến nó suy tàn. Ba thế kỷ cuối cùng của Aksum được coi là thời kỳ đen tối, và do những hoàn cảnh không chắc chắn, vương quốc đã sụp đổ vào khoảng năm 960. [14] Mặc dù có vị thế là một trong những đế chế hàng đầu của thời kỳ cổ đại muộn, Vương quốc Aksum đã rơi vào quên lãng vì Ethiopia vẫn bị cô lập trong suốt thời Trung cổ muộn
-%E1%BB%9F-aksum,-v%C3%B9ng-tigray,-ethiopia_optimized.jpg) |
Bằng chứng khảo cổ học cho thấy rằng chính thể Aksumite xuất hiện trong khoảng từ năm 150 trước công nguyên đến năm 150 sau công nguyên
Aksum nằm ở vùng cao nguyên phía bắc Ethiopia, trong một khu vực có tên là Tigray, gần Eritrea ngày nay. Con người đã sinh sống ở khu vực này và các thung lũng bên dưới từ thời kỳ đồ đá, và các cộng đồng nông nghiệp đã ở đó ít nhất một thiên niên kỷ .
Nhưng nguồn gốc của vương quốc Aksum vẫn còn là điều bí ẩn. Những người từ vương quốc Saba, bên kia Biển Đỏ ở phía nam Bán đảo Ả Rập, có thể đã di cư vào khu vực này vào thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên và ảnh hưởng đến nền văn hóa của nơi này.rõ ràng là vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên hoặc khoảng thời gian đó, Aksum đã nổi lên như một quốc gia để thống nhất khu vực.
Vào cuối thế kỷ thứ 3 sau Công nguyên, Aksum đã được nhà tiên tri Mani công nhận trong Kephalaia , là một trong bốn cường quốc của thế giới cùng với Rome, Ba Tư và Trung Quốc. Khi ảnh hưởng chính trị của Aksum mở rộng, sự hùng vĩ của các di tích của nó cũng tăng theo. Các cuộc khai quật của các đoàn thám hiểm khảo cổ học đã tiết lộ việc sử dụng bia mộ sớm, phát triển từ các dấu hiệu đơn giản và thô sơ thành một số di tích lớn nhất ở Châu Phi. Các bia mộ bằng đá granit trong nghĩa trang chính, nơi chứa các ngôi mộ hoàng gia Aksumite, chuyển đổi từ đá granit đơn giản sang đá granit được chạm khắc cẩn thận, cuối cùng được chạm khắc để giống với các tòa tháp nhiều tầng theo phong cách kiến trúc đặc biệt.
 |
Tấm bia của vua-Ezana_ |
Vua Ezana trở thành người cai trị theo đạo Thiên chúa đầu tiên của Aksum vào thế kỷ thứ 4. Những đồng tiền và dòng chữ khắc của Ezana đã thay đổi từ hình ảnh tiền Thiên chúa giáo sang biểu tượng Thiên chúa giáo vào khoảng năm 340 sau Công nguyên. Việc cải đạo sang Thiên chúa giáo là một trong những sự kiện mang tính cách mạng nhất trong lịch sử Ethiopia vì nó mang lại cho Aksum mối liên hệ văn hóa với Địa Trung Hải
Vị trí địa lý và thương mại :
Địa lý địa phương đã góp phần vào sự trỗi dậy của Aksum . Thành phố nằm ở độ cao khoảng 2.000 mét (6.562 feet) so với mực nước biển, trên một cao nguyên . Khí hậu, kiểu mưa và đất đai màu mỡ khiến khu vực này thích hợp để chăn nuôi gia súc và làm nông nghiệp. Quan trọng nhất, thành phố này nằm ở vị trí chiến lược tại ngã tư của các tuyến đường thương mại chạy theo mọi hướng, từ bờ biển Đông Phi đến tận bên trong lục địa.
,-v%E1%BB%8B-th%E1%BA%A7n-c%E1%BB%A7a-sao-mai-v%C3%A0-sao-chi%E1%BB%81u-c%E1%BB%A7a-ng%C6%B0%E1%BB%9Di-semit_optimized.jpg) |
Người Aksumiteđã tận dụng tối đa những cơ hội thương mại này. Vàng và ngà voi có lẽ là những mặt hàng xuất khẩu có giá trị nhất của họ, nhưng họ cũng buôn bán mai rùa, sừng tê giác, nhũ hương, mộc dược, ngọc lục bảo, muối, động vật sống và nô lệ. Đổi lại, họ nhập khẩu hàng dệt may, sắt, thép, vũ khí, đồ thủy tinh, đồ trang sức, gia vị, dầu ô liu và rượu vang.
Tiền tệ :
Aksum là quốc gia châu Phi đầu tiên đúc tiền riêng của mình - bằng vàng, bạc và đồng - tất cả đều theo các loại trọng lượng tiêu chuẩn do Đế chế La Mã phát hành . Những đồng tiền này đã được thu hồi ở nhiều địa điểm nước ngoài, bao gồm cả những nơi xa xôi như Ấn Độ.
 |
Tiền Aksumite mô tả vua Endubis |
Vương quốc Aksum đạt đến đỉnh cao quyền lực vào khoảng thế kỷ thứ ba và thứ sáu sau Công nguyên. Vào những năm đó, đây là một xã hội thịnh vượng, phân tầng, với các bộ phận từ quý tộc cao cấp, thành viên có địa vị thấp hơn của tầng lớp tinh hoa và dân thường. Thành phố Aksum phát triển về dân số, quy mô và mức độ phức tạp trong quá trình phát triển, trong khi các thị trấn nhỏ hơn và các làng quê mọc lên ở các khu vực xung quanh. Vương quốc này thực hiện quyền kiểm soát hành chính và kinh tế đối với một vùng lãnh thổ bao gồm Tigray và miền bắc Eritrea, sa mạc, đồng bằng ven biển ở phía nam và phía đông, và phần lớn bờ biển Biển Đỏ (ngày nay là Djibouti và Somalia).
Mở rộng lãnh thổ :
Aksum cũng mở rộng lãnh thổ của mình thông qua chiến tranh. Dưới sự lãnh đạo của Vua Ezana I, người Aksum đã chinh phục thành bang Meroe (một phần của Sudan ngày nay) vào đầu thế kỷ thứ tư sau Công nguyên. Vào thế kỷ thứ sáu, Vua Aksum Kaleb đã phái một lực lượng vượt Biển Đỏ để khuất phục người Yemen, khuất phục họ làm chư hầu trong nhiều thập kỷ. Hoàng đế La Mã tại Byzantium đã ủng hộ Aksum trong cuộc phiêu lưu này, phần lớn là để trả đũa cho cuộc đàn áp của Yemen đối với những người theo đạo Thiên chúa.
Ngôn ngữ viết Ethiopia, được gọi là Ge'ez, bắt nguồn từ chữ viết Sabaean có nguồn gốc từ vương quốc Saba của Ả Rập. Một số phiến đá khắc chữ từ thời Vua Ezana của Aksum được khắc bằng ba ngôn ngữ: Ge'ez, Sabaean và Hy Lạp. Ge'ez, mặc dù không còn là ngôn ngữ bản địa trong khu vực, vẫn được sử dụng trong Giáo hội Chính thống giáo Ethiopia.
Suy tàn :
Quyền lực của vương quốc đã bị xói mòn hoàn toàn vào cuối thế kỷ thứ tám. Một lý do cho sự suy tàn của nó là sự di cư của những người dân du mục Beja vào khu vực này; các hoạt động chăn nuôi độc lập của họ đe dọa đến sự thống trị lãnh thổ của Aksum . Người Aksumite mất quyền kiểm soát miền nam Ả Rập và sau đó người Ba Tư đã chinh phục Yemen vào khoảng năm 578 CN. Đòn quyết định là sự trỗi dậy của người Hồi giáo Ả Rập, những người đã trở thành thế lực thống trị khu vực vào thế kỷ thứ bảy và nắm quyền kiểm soát hàng hải ở Biển Đỏ. Việc mất đi nguồn thu thương mại đã làm suy yếu khả năng của giới quý tộc Aksum trong việc duy trì một nhà nước mở rộng.
Các yếu tố môi trường, đáng chú ý nhất là sự thoái hóa của đất do sử dụng quá mức và lượng mưa giảm, đã tạo ra thêm áp lực. Quyền lực chính trị chuyển sang một nhóm tinh hoa mới, người Agau, những người đã thành lập Triều đại Zagwe có trụ sở tại thành phố Lalibela.
Cuộc xâm lược của Gudit :
Lịch sử địa phương ghi lại rằng, vào khoảng năm 960, một Nữ hoàng Do Thái tên là Gudit, đã đánh bại đế chế và đốt cháy các nhà thờ và văn học Aksum, Gudit lên nắm quyền sau khi giết vua Beta Israel và sau đó trị vì trong 40 năm. Bà đã mang quân đội Do Thái của mình từ dãy núi Semien và hồ Tana đến để dàn dựng cuộc cướp bóc Aksum và vùng nông thôn của nó. Bà quyết tâm tiêu diệt tất cả các thành viên của triều đại Aksumite, cung điện, nhà thờ và tượng đài ở Tigray . Những hành động khét tiếng của bà vẫn được những người nông dân sống ở miền bắc Ethiopia kể lại. Người ta tìm thấy những tàn tích lớn, đá dựng và bia đá trong khu vực. [47] Gudit cũng đã giết hoàng đế cuối cùng của Aksum, có thể là Dil Na'od , bà đã trị vì trong bốn mươi năm và triều đại của bà cuối cùng đã bị Mara Tekla Haymanot lật đổ vào năm 1137 sau Công nguyên,
Kim Liên B Nguyễn
Wichita, Kansas, USA
Feb / 14 / 2024
Tham khảo :
https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Aksum
https://education.nationalgeographic.org/resource/kingdom-aksum/
Được viết bởi : Kim Liên B Nguyễn
Kim Liên B Nguyễn rất vui khi các bạn đến xem trang blog của mình, chúc các bạn mọi sự như ý nhé.
Theo dõi Liên @ Twitter | Facebook | Google Plus
No Comment
Chào bạn, nếu có bất cứ thắc mắc nào, hãy để lại ý kiến, nhận xét của bạn đều rất quan trọng. Liên rất vui nếu bạn viết có dấu ...